Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD)
Wszyscy ludzie doświadczają czasem natrętnych/obsesyjnych myśli. W przypadku zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych (OCD od ang. obsessive-compulsive disorder) fakt pojawienia się takich myśli jest interpretowany jako przejaw osobistej odpowiedzialności. Myśl staje się czymś więcej niż tylko myślą (zdarzeniem w umyśle) – oznacza ona, że coś się wydarzy lub, że „jacyś jesteśmy” (np. źli). Osoba tego doświadczająca czuje się odpowiedzialna, aby zapobiec konsekwencjom myśli.
Prowadzi to do większego dyskomfortu i do ustawicznych prób (kompulsji, czynności natrętnych, w tym myślowych) wyeliminowania myśli, za które osoba czuje się odpowiedzialna. Kompulsja służy także redukcji niepokoju i dyskomfortu.
Centralnym problemem jest przekonanie dotyczące znaczenia natrętnych myśli. Rytuały (w sferze zachowania lub myślenia) oraz unikanie i upewnianie się stanowią czynności podtrzymujące błędne koło objawów (wzmacniają mechanizm powtarzania się myśli). Im więcej rytuałów (kompulsji) wykonuje osoba, tym bardziej wzmocnione jest znaczenie danej myśli, więc pojawi się ona ponownie. Ponadto, chwilowa redukcja niepokoju za pomocą kompulsji uczy umysł i organizm, żeby powtarzać taką czynność (niepokój trochę spada -> umysł myśli „to działa”). Działa to jednak na chwilę, dlatego trzeba to powtórzyć. Kompulsja utrwalona jest trudna do przerwania. Funkcjonowanie osoby zaczyna się pogarszać.
W treściach myśli natrętnych znajdują odzwierciedlenie tematy ważne dla wszystkich systemów moralnych (agresja, seks, bluźnierstwo, czystość) i dlatego obsesje szczególnie często postrzegane są jako grzeszne, wstrętne, wstydliwe. Taka błędna interpretacja tych myśli prowadzi do eskalacji i utrwalania się obsesji.
Myśli dotyczące tematów trudnych moralnie są mylnie interpretowane jako świadczące o byciu „grzesznym” lub „złym człowiekiem”. Umysł produkuje spontanicznie wiele myśli, które o niczym nie muszą świadczyć.
Za katastroficzne interpretacje znaczenia myśli odpowiedzialne są między innymi:
- współistnienie wysokich standardów moralnych
- obniżony nastrój, lęk
- zaburzenia treści poznawczych (fuzja myśli z działaniem; sztywność)
- przekonania utrwalone w wyniku różnych doświadczeń (dotyczące dużej osobistej odpowiedzialności, przeceniające zagrożenie, dotyczące moralności, perfekcjonizmu, konieczności kontroli nad otoczeniem itd.).
Fuzja myślenia z działaniem jest zniekształceniem poznawczym. Opiera się ono na założeniu, że pojawienie się myśli dotyczącej danego zdarzenia zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia tego zdarzenia lub nawet je wywołuje (np. Skoro myślę o tym, że mój mąż może zginąć w wypadku to tym samym rzeczywiście spowoduję jego śmierć). Obsesyjny lęk przed zrobieniem czegoś niewłaściwego lub strasznego staje się równoznaczny z faktyczną chęcią popełnienia danego czynu (np. Jeśli myślę o zrobieniu krzywdy dzieciom oznacza to, że naprawdę chcę je skrzywdzić) lub pokazuje „prawdziwą naturę” osoby (np. Muszę być złym człowiekiem skoro przychodzą mi do głowy takie okropne myśli). Tego rodzaju błędne rozumowanie prowadzi często do prób kontrolowania myśli lub stłumienia ich za wszelką cenę.
